در طول تاريخ، پديده هاي متعددي به مثابه عوامل موثر بر ساخت دهي و تشکيل ملت ها مدنظر قرار گرفته اند، از جمله مهم ترين اين عوامل مي توان به سرزمين، زبان، مذهب، تاريخ، ايدئولوژي و نژاد مشترک اشاره کرد. ولي تاريخ گواه آن است که در موارد بسيار، با وجود چنين الزاماتي، ملت هايي شکل گرفتند که پايدار نماندند. اگر مبناي شکل گيري ملت ها صرفا گزاره اي دال بر اهميت يکي از عوامل ذکر شده باشد، حداقل يک مورد نقض تاريخي وجود دارد که گزاره هاي فرضيه مورد نظر را ابطال مي نمايد. پژوهش حاضر با رويکردي ابطال گرايانه، ضمن اقدام پژوهي تاريخي و تفسير ي، با روش تحليل متون و گردآوري اطلاعات به شيوه غير مستقيم کتابخانه اي و اسنادي، به ذکر يک يا چند موردکاوي، صرفا به مثابه موارد نقض براي ابطال فرضيه اول مي پردازد. سپس نتيجه گيري مي کند که ملت سازي زماني پايدار مي گردد که توسعه ملت بر محور عدالت اجتماعي و بر مبناي عوامل موثر بر ملت سازي نظير سرزمين، زبان، مذهب و ايدئولوژي مشترک باشد، به عبارت ديگر عوامل موثر بر ملت سازي فقط زماني به ملت سازي پايدار مي انجامد که اين عوامل با عدالت اجين شده باشند. بر اساس داده هاي به دست آمده، مثال نقضي براي فرضيه دوم يافت نشد، در نتيجه نمي توان آن را رد کرد. بنابراين به نظر مي رسد که يکي از مهم ترين عوامل پايداري هر جامعه اي، صورت بندي فراگرد ملت سازي بر محور عدالت اجتماعي و ادراک از آن است، عدالتي که امکان حيات آزاد، اخلاقي و رو به تکامل را براي همه اقوام، فرقه ها، نژادها و زبان ها فراهم آورد.